Rozwód jest bardzo trudnym i często stresującym przeżyciem. Często jednak nie jest to koniec batalii prawnej, gdyż pozostaje jeszcze kwestia podziału majątku. I tak jak przy innych kwestiach, tak i tutaj, sprawę ułatwia to, że strony są w stanie dojść do porozumienia, załatwić sprawę polubownie, negocjować pewne szczegóły.
Co podlega podziałowi po ustaniu małżeństwa?
Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami ustrój wspólnoty majątkowej, co zostało opisane w ustawie kodeks rodzinny i opiekuńczy.
Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy to małżonkowie wprowadzą na mocy umowy zawartej w formie aktu notarialnego inny ustrój majątkowy. Jeśli tego nie uczynią (a zazwyczaj właśnie tego nie robią), powstaje między małżonkami ustrój wspólnoty majątkowej.
Przy ustawowej wspólnocie majątkowej do majątku wspólnego wchodzą wszystkie elementy majątku nabyte w trakcie małżeństwa oraz dochody, w szczególności dochody z wynagrodzenia za pracę lub z działalności gospodarczej.
Do wyjątków, które nie wchodzą w skład majątku wspólnego, należą :
- przedmioty nabyte przed powstaniem wspólnoty majątkowej
- przedmioty nabyte w drodze dziedziczenia, darowizny lub zapisu, chyba że darczyńca czy spadkodawca wyraźnie zastrzegł, ze przedmiot ma być podarowany lub odziedziczony przez oboje małżonków
- elementy majątku wynikające ze wspólności majątkowej łącznej podlegającej innym przepisom niż kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
- prawa niezbywalne mogące przysługiwać jednej osobie
- przedmioty do użytku osobistego
- przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za rozstrój zdrowia lub zadośćuczynienie za doznaną krzywdę
- nagrody za osobiste osiągnięcia małżonka (ale nie np. wygrana w totolotka, bo to nie jest osobiste osiągnięcie)
- przedmioty nabyte w zamian za przedmioty z majątku osobistego (np. ktoś miał dom przed ślubem, sprzedał go i za te pieniądze kupił mieszkanie)
Składniki majątku, które wchodzą w skład majątku osobistego każdego z małżonków (nabyte np. w drodze dziedziczenia, darowizny lub zapisu) nie polegają podziałowi, gdyż dzielić można tylko to, co jest częścią majątku wspólnego. Najczęściej chodzi o najbardziej wartościowe składniki tego majątku typu dom, samochód lub też czasem meble, sprzęt RTV czy AGD.
Jakie są możliwości co do podziału majątku?
W polskim prawie można wyróżnić kilka metod, sposobów na dokonanie podziału majątku wspólnego. Dużo tu zależy od tego, co wchodzi w skład tego majątku wspólnego, czy można dokonać podziału fizycznego czy też nie, a także jaka jest wola stron.
Tak więc strony mają do dyspozycji następujące możliwości :
- przyznanie małżonkom określonych składników majątku wspólnego tak, aby wypadało to po równo dla każdego z małżonków bez obowiązku spłaty
- przyznanie całości lub części składników majątku wspólnego z obowiązkiem dopłaty na rzecz współmałżonka
- podział fizyczny określonego składnika/ składników majątku wspólnego
- podział do używania/ korzystania
- sprzedaż licytacyjna i podział uzyskanych środków
Wnioskodawca, który składa do sądu wniosek o podział majątku, powinien w nim zawrzeć odpowiednią propozycję. Nie oznacza to, że sąd na pewno przychyli się do złożonego wniosku. Po złożeniu wniosku sąd dokona podziału majątku, ale nie zawsze musi on słuchać stron, a tym bardziej wnioskodawcy. Podejmuje on decyzję, biorąc pod uwagę okoliczności danego przypadku i uznanie, co w tej sytuacji będzie najlepsze.
Przykładowo, jeśli jedna ze stron pragnie dokonać podziału fizycznego, albo okaże się on niemożliwy ze względu na to, jak wygląda nieruchomość, albo są obostrzenia prawne, które to uniemożliwiają. Mieszkania nie da się zasadniczo podzielić fizycznie, to jest zrobić z niego osobne nieruchomości. Z kolei dom piętrowy można czasem podzielić tak, aby jeden z małżonków zajmował parter, a drugi piętro. Jeśli jednak między stronami jest silny konflikt, rozwiązanie to nie zawsze jest korzystne.
Częstym rozwiązaniem jest przyznanie nieruchomości jednemu z byłych małżonków z obowiązkiem spłaty udziału drugiego. Oczywiście nie każdy ma środki pozwalające na to, dlatego też trzeba brać pod uwagę możliwości majątkowe strony, która chce przejąć nieruchomość. Sama deklaracja nie wystarczy. Sądy nieraz starają się pochodzić do takich kwestii w miarę elastycznie, dlatego też decydują się na rozłożenie płatności na raty. Sprzedaż nieruchomości jest pewną ostatecznością i zdarza się stosunkowo rzadko.