Trwający już niemal rok stan pandemii odcisnął swoje piętno w wielu dziedzinach naszego codziennego życia. Jest to czas trudny nie tylko gospodarczo, ale i społecznie. Każdego dnia pandemia zmusza ludzi na całym świecie do ograniczenia kontaktów z innymi ludźmi i spędzania większej ilości czasu w domu. Stan ten często sprzyja eskalacji konfliktów pomiędzy wspólnie zamieszkującymi osobami, a dla sprawców przemocy nierzadko stanowi sposobność do jej większego stosowania.
Wobec takich sytuacji, ważne jest aby ofiara przemocy znała swoje prawa, i wiedziała jakie działania może podjąć.
Wśród możliwości prawnych, ofiara przemocy domowej może wystąpić z wnioskiem o nakaz opuszczenia przez sprawcę wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia, oraz o zakaz zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia.
Eksmisja sprawcy przemocy w domowej. Czy w czasie pandemii jest to w ogóle możliwe?
Na podstawie ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (zwanej potocznie Tarczą Antykryzysową ) zakazano dokonywania eksmisji. Co istotne na chwilę obecną zakaz ten nie obejmuje eksmisji sprawców przemocy domowej.
Końcem ubiegłego roku weszła w życie również nowelizacja przepisów kodeksu postępowania cywilnego oraz ustawy o Policji, której celem jest usprawnienie procedury ww. eksmisji.
Jakie działania należy podjąć, aby dokonać eksmisji sprawcy przemocy domowej?
Istnieją dwie możliwości.
O wydanie nakazu eksmisji można zwrócić się:
- do Policji, lub
- do sądu rejonowego.
Obie możliwości mogą zostać zastosowane zarówno osobno jak i łącznie.
Jakie przesłanki muszą być spełnione by dokonać eksmisji sprawcy przemocy w rodzinie?
Dla skutecznego złożenia wniosku o eksmisję sprawcy przemocy w rodzinie powinny zostać spełnione następujące przesłanki:
- sprawca przemocy musi być osobą wspólnie zamieszkująca z wnioskodawcą i będącą osobą najbliższą w rozumieniu art. 115 § 11 Kodeksu karnego tj.
- małżonkiem,
- wstępnym,
- zstępnym,
- rodzeństwem,
- powinowatym w tej samej linii lub stopniu,
- osobą pozostającą w stosunku przysposobienia lub jej małżonkiem,
- lub osobą pozostającą we wspólnym pożyciu
– wniosek może zatem dotyczyć zarówno członka najbliższej rodziny (dziecka, wnuka czy rodzica, a także zięcia czy teścia) jak i osoby pozostającej w nieformalnym związku z wnioskodawcą (konkubenta czy konkubiny);
- działania sprawcy powinny polegać na jednorazowym albo powtarzającym się umyślnym działaniu lub zaniechaniu naruszającym prawa lub dobra osobiste osoby bliskiej -w szczególności narażające te osoby na:
- niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia,
- naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną,
- powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym,
- a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą
– chodzi więc zarówno o stosowanie przemocy fizycznej, jak i psychicznej;
- wspólne zamieszkiwanie ze sprawcą przemocy musi być szczególnie uciążliwe.
Kompetencje Policji wobec sprawców przemocy domowej
Zgodnie z art. 15 aa ustawy o Policji, policjant ma prawo wydać wobec osoby stosującej przemoc w rodzinie w rozumieniu przepisów ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, stwarzającej zagrożenie dla życia lub zdrowia osoby dotkniętej tą przemocą:
- nakaz natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia, zwany dalej „nakazem”,
- lub zakaz zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia, zwany dalej „zakazem”.
Wspomniany nakaz i zakaz może zostać zastosowany osobno, ale i łącznie.
Ważne !
Nierzadko zdarza się, że osoby które stały się obiektem przemocy domowej uciekają z domu albo dopiero po czasie szukają jakiejkolwiek pomocy. W tym zakresie istotne jest, że faktu stosowania przemocy domowej nie musi zostać zgłoszony od razu, bezpośrednio po zajściu.
Jak wyglądają działania Policji, w ramach tej procedury?
W pierwszej kolejności Policja powinna przesłuchać wnioskodawcę oraz inne osoby mające wiedze na temat okoliczności stosowanej przemocy. Wobec zgłoszonego wniosku Policja przesłuchuje więc wszystkich dorosłych domowników.
W szczególnych przypadkach Policja może przesłuchać osobę, która nie ukończyła 15 lat jeśli jej zeznania mogę mieć istotne znaczenie dla sprawy (np. w sytuacji, gdy taka osoba była świadkiem przemocy).
Nakaz upuszczenia lokalu i zakazu zbliżania doręcza się sprawcy przemocy osobiście. Możliwe jest również umieszczenia nakazu na drzwiach wspólnie zamieszkiwanego domu.
Nakaz doręcza się także właściwemu prokuratorowi i sądowi opiekuńczemu.
Po doręczeniu nakazu sprawca musi niezwłocznie opuścić mieszkanie.
Z czynności tej sporządzany jest protokół. W trakcie obowiązywania nakazu sprawca może wrócić do domu wyłącznie raz ( po swoje rzeczy) w asyście Policji. Sprawca obowiązany jest również do oddania kluczy do domu.
Od wydanego nakazu sprawcy przemocy domowej przysługuje, w terminie 3 dni zażalenie do właściwego sądu rejonowego. Zażalenie to Sąd rozpoznaje w terminie 3 dni.
Na jaki okres czasu wydawany jest nakaz?
Nakaz wydawany jest na 14 dni chyba że Sąd przedłuży nakaz opuszczenia i zakaz zbliżania się
w ramach zabezpieczenia w sprawie o eksmisję z domu sprawcy przemocy.
Wniosek o wydanie nakazu eksmisji i zakazu zbliżania można złożyć również do sądu rejonowego
Wniosek o wydanie nakazu eksmisji i zakazu zbliżania się składa się do sądu rejonowego właściwego dla miejsca stosowania przemocy (najczęściej miejsca zamieszkania wnioskodawcy) wydziału cywilnego lub rodzinnego w zależności od praktyki sądów.
Przesłanki stosowania są takie same jak przy nakazie wydanym przez Policję. Nakaz eksmisji i zakaz zbliżania może zostać zastosowano osobno i łącznie.
Jak powinien wyglądać wniosek?
Wniosek o wydanie nakazu eksmisji i zakazu zbliżania można złożyć na przygotowanym przez Ministerstwo Sprawiedliwości formularzu.
Czy wniosek podlega opłacie?
Za złożony wniosek wnioskodawca nie ponosi dodatkowych opłat.
Jak wygląda rozpatrzenie wniosku?
Po złożeniu wniosku Sąd jest zobligowany do rozpoznania sprawy w terminie 1 miesiąca (choć jest to termin instrukcyjny tzn. nie ma konsekwencji w przypadku przekroczenia tego terminu)
Praktyczne Uwagi
Nakaz i zakaz wydany przez Policje obowiązuje wyłącznie przez 14 dni.
Jeżeli wnioskodawcy zależy na tym by eksmisja trwała dłużej, powinien zwrócić się równocześnie z wnioskiem do Policji, i do Sądu.
We wniosku można żądać zabezpieczenia tzn. wydania żądanych nakazów i zakazów na cały czas trwania postępowania sądowego.
Aplikant radcowski Zbigniew Dworak
Link do ustaw oraz wzoru formularza do sądu:
Ustawa z dnia29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemoc w rodzinie
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20051801493
Formularz do Sądu- Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 listopada 2020 r. w sprawie określenia wzoru i sposobu udostępniania urzędowego formularza wniosku o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazanie zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20200002106
Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji.
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19900300179