Zgodnie z danymi GUS opublikowanymi w Roczniku Demograficznym w 2020 r. zdrada małżeńska, stanowi zaraz po niezgodności charakterów najczęstszą przyczynę rozkładu pożycia małżeńskiego, a w konsekwencji rozwodu. Nasuwa się więc pytanie, czy zawsze wykazanie w procesie rozwodowym zdrady małżeńskiej, przesądza o tym, że sąd orzeknie rozwód z winy niewiernego małżonka.
-
Rozkład pożycia małżeńskiego – czy zawsze zdrada może być podstawą do orzeczenia rozwodu.
Wbrew powszechnej opinii samo dopuszczenie się zdrady przez jednego z małżonków, nie stanowi samo w sobie podstawy do orzeczenia rozwodu. Tak jak w przypadku ziszczenia się innych przyczyn tak i tu Sąd zanim orzeknie rozwód musi zbadać, czy spełnione zostały przesłanki do orzeczenia rozwodu.
Z tej perspektywy zasadnym jest uznanie zdrady jako pośredniej podstawy do orzeczenia rozwodu, w sytuacji gdy jej konsekwencją jest trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego.
W procesie rozwodowym więc, gdy jeden z małżonków dopuścił się zdrady, drugi małżonek musi wykazać:
- nie tylko, że do zdrady doszło,
- ale również kiedy zdrada miała miejsce
- oraz że konsekwencją zdrady jest zupełny i trwały rozkład pożycia.
-
Jakie są obowiązki małżonków?
Zgodnie z art. 23 KRiO „małżonkowie są obowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli”.
-
Czym jest zdrada?
O ile KRiO wspomina jakie obowiązki powinni wypełniać małżonkowie, to nie zawiera legalnej definicji zdrady. Aby ustalić, czym owa zdrada jest, a czym nie, z pomocą przychodzi bogate orzecznictwo SN.
- Zgodnie z orzeczeniem SN z dnia 8.05.1951 r. w sprawie C 184/51: „Istotą małżeństwa są (bowiem), między innymi, stosunki płciowe między małżonkami, z wyłączeniem takich stosunków z osobami trzecimi; zatem małżonek postępujący z własnej woli wbrew tej zasadzie małżeństwa popełnia umyślnie czyn z punktu widzenia przyjętych zasad współżycia niedozwolony, a tym samym musi być uznany za winnego rozkładu małżeństwa, jeśli czyn jego do rozkładu się przyczyni”.
Co istotne, za niewierność SN postrzega nie tylko cudzołóstwo ale również zdradę emocjonalną i psychiczną.
- „Dochowanie wierności, która stosownie do 23k.r.o. jest jednym z obowiązków każdego z małżonków, nie polega jedynie na utrzymywaniu stosunków płciowych przez małżonków tylko ze sobą i powstrzymywaniu się od kontaktów seksualnych z innymi osobami. Naruszeniem obowiązku wierności jest także takie zachowanie się małżonka, które sprawia pozory naruszenia tego obowiązku. W szczególności jest nim zachowanie się małżonka wobec osoby trzeciej wskazujące na nawiązanie między nimi więzi erotyczno-emocjonalnej, mogące nasuwać podejrzenie zdrady małżeńskiej lub w inny sposób wykraczające poza granice postępowania zakreślone powszechnie przyjętymi normami obyczajowości i przyzwoitości”. (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 września 1999 r. II CKN 486/98).
- „Zamieszkanie kobiety zamężnej w jednej izbie z innym mężczyzną, w warunkach stwarzających pozory zdrady małżeńskiej i to trwające stale, przez dłuższy czas, może być uznane za zawinioną przez nią przyczynę rozkładu pożycia małżeńskiego bez potrzeby zakwalifikowania tego jako cudzołóstwa” (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 1950 r. sygn. akt. C 322/50).
-
Czy zawsze wykazanie w procesie zdrady małżonka przesądza o uznaniu go w wyroku rozwodowym za wyłącznie winnego?
Co może być zaskoczeniem, nie zawsze zdrada małżonka przesądza o wydaniu wyroku rozwodowego z wyłącznej winy jednego małżonka. Jak słusznie wskazał SN w wyroku z dn. 28.09.2000 r. w sprawie o sygn. akt IV CKN 112/200 : „Związek (bowiem) jednego z małżonków z innym partnerem w czasie trwania małżeństwa, lecz po wystąpieniu zupełnego i trwałego rozkładu pożycia między małżonkami, nie daje podstawy do przypisania temu małżonkowi winy za ten rozkład”.
Dla przyjęcia winy istotne jest:
- ustalenie, że to właśnie zdrada przyczyniła się do rozpadu małżeństwa. Niezbędne jest więc wykazanie, że przed dopuszczeniem się zdrady małżeństwo funkcjonowało prawidłowo.
Jeżeli natomiast niewierny małżonek wykaże, że jego postępowanie nie miało wpływu na rozpad związku (bo nastąpił on już wcześniej), sąd może orzec rozwód z winy obu stron, a nawet z winy drugiego małżonka.
Źródło:
- ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19640090059/U/D19640059Lj.pdf
- orzeczeniem SN z dnia 8.05.1951 r. w sprawie C 184/51 https://sip.lex.pl/#/jurisprudence/520253797
- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 września 1999 r. II CKN 486/98 https://sip.lex.pl/#/jurisprudence/521310504
- orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 1950 r. sygn. akt. C 322/50 https://sip.lex.pl/#/jurisprudence/520210758
- wyrok z dn. 28.09.2000 r. w sprawie o sygn. akt IV CKN 112/200 http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/orzeczenia1/iv%20ckn%20112-00.pdf